Bref résumé
Amicus de Lude, chanoine du chapitre de Saint-Lambert à Liège, et Herman, cellérier de l'abbaye de Val-Dieu, statuent sur le litige entre les abbayes de Thorn et d'Oriënten (à Rummen) au sujet du placement de valets de ferme dans la paroisse d'Oeteren sans l'accord de l'abbaye de Thorn, ainsi que sur le prélèvement de la dîme et l'usage du chemin public et des prés communs qui s'y trouvent, confisqués par l'abbaye d'Oriënten au détriment de l'abbaye de Thorn.
Texte latin de la charte
Ina nomine Domini amen.
Universis presentes litteras inspecturis Amicus de Lude, canonicus Leodiensis, et frater Hermannus, monasterii Vallis Dei, ordinis Cysterciensis, celerarius, arbitri electi super querelis et controversiis de quibus in petitione infrascripta fit mentio, quas habebant ad invicem venerabilis domina .. abbatissa et conventus monasterii de Thoren, ordinis sancti Benedicti, seu eorum procurator ex una, abbatissa et conventus monasterii de Oriente, ordinis Cysterciensis, seu eorum procurator ex parte altera, prout in compromisso super hoc confecto plenius continetur, salutem in Domino sempiternam.
Noveritis quod procurator predictorum abbatisse et conventus monasterii de Thoren contra predictos abbatissam et conventum de Oriente seu eorum procuratorem petitionem suam super dictis querelis et controversiis coram nobis edidit in hun modum: Coram vobis dominis Amico, canonico ecclesie Sancti Lamberti Leodiensis, et fratre Hermanno, monasterii Vallis Dei, ordinis Cysterciensis, celerario, arbitris, dicit in iure procurator abbatisse et conventus monasterii de Thoren, ordinis sancti Benedicti, nomine procuratorio et pro eisdem contra .. abbatissam et conventum de Oriente, ordinis Cysterciensis, quod cum villa seu parrochia de Vtheren seu fundus eiusdem sit allodium dictorum abbatisse et conventus seu monasterii de Thoren et maxime fundus seu locus situs in territorio ville predicte, qui iuxta vulgare dicitur Hubrecwarst, et cum pertinentiis eiusdem iure dominii pertineat ad eosdem, dicta abbatissa et conventus de Oriente infra limites et terminos dicti allodii et in eodem mansionarios sive censitos constituerunt preter consensum et voluntatem dictorum .. abbatisse et conventus de Thoren in preiudicium iuris quod optinent in dicta villa et territorio eiusdem quamquam nullum [ius] habeant hoc faciendi.
Item dicit dictus procurator nomine procuratorio et pro eisdem abbatissa et conventu seu monasterio de Thoren contra predictos .. abbatissam et [c]onventum de Oriente quod cum totalis decima dicte ville de Vtheren et territorii eiusdem ville sive ius percipiendi seu levandi eandem decimam ad dictos abbatissam et conventum de Thoren pertineat, fuerintque et sint in possessione vel quasi iuris levandi et recipiendi eandem decimam dicte ville seu territorii de Vtheren, dicti rei a dictis mansionariis seu censitis, constitutis ab eisdem reis, ut dictum est, et de viginti sex bonuariis terre vel circiter d[icti] territorii seu ville de Vtheren et allodii earundem abbatisse et conventus de Thoren, cuius ostensionem faciet, si fuerit necesse, lev[a]verunt, rece[per]unt et asportarunt decimam auctoritate propria spacio duorum annorum, quam estimat ad valorem quatuor marcharum Leodiensium minus iuste et in [preiudic]ium iuris ipsorum .. abbatisse et conventus de Thoren, quamquam dicti rei nullum ius haberent hoc faciendi.
Item dicit quod dicti .. abbatissa et conventus de Oriente incluserunt quandam viam puplicamb et pascua communia in dicto allodio in quibus ius non habebant hoc faciendi, que [et omnia] premissa vel aliqua ex eisdem dicti rei recognoverunt esse vera.
Quare petit a vobis dominis arbitris dictus procurator nomine procuratorio et pro dictis abbatisse et conventu seu monasterio de Thoren cum vobis constiterit de premissis vel altero premissorum quod ad eius intentionem habendam sufficiat, dictos reos sub arbitrali sententia vestra condempnari seu pronuntiari, dicendo vel componendo super predictis inter partes predictas iuxta potestatem vobis in hac parte commissam ut ipsi mansionarios modo predicto in dicto allodio ab eisdem reis constitutos revocent et ab eodem removeant ita quod dicta terra seu allodium remaneat in eo statu in quo fuit ante constitutionem eorundem nec de eisdem mansionariis et terra se de cetero intromittant et quod decimam ab eisdem mansionariis et a terra predicta de cetero non recipiant sive levent et quod eandem decimam a dicta terra dictos .. abbatissam et conventum de Thoren recipere, levare et habere in futurum permittant et etiam de premissis gaudere et suam exinde facere voluntatem. Et quod ipsi rei de decima predicta recepta, levata et asportata de dictis mansionariis et terra ab eisdem de valore predicto seu estimatione predicta eiusdem decime dictis abbatisse et conventui de Thoren nomine restitutionis eiusdem decime satisfaciatc competenter et quod dictam viam et communia pascua excludant et exclusa teneant sicut fuerunt ante inclusionem predictam ex causis et rationibus antedictis.
Hec dicit et petit dictus procurator salvo sibi iuris beneficio addendi, minuendi, corrigendi, ostendendi et declarandi per omnia, protestans sibi valere de premissis que probabit ac si plura non proposuisset. Lite igitur super premissis legittime contestata prestitoque a procuratoribus dictarum partium calumpnie sacramento, factis positionibus et responsionibus ad easdem in scriptis redactis, testibus in forma iuris productis iuratis, auditis et diligenter examinatis eorumque depositionibus in scriptis redactis riteque publicatis conclusoque in causa die demum ipsis partibus ad audiendam sententiam assignata, dicta die dictis partibus per suos procuratores coram nobis arbitris comparentibus et sententiam diffinitivam seu arbitralem fieri cum instancia petentibus, nos visis et consideratis cause meritis actis quoque et probationibus in ipsa causa confectis habitis et diligenter inspectis habitoque iurisperitorum consilio arbitrando pronuntiamus et pro bono pacis amicabiliter arbitramur quod abbatissa de Oriente pecuniam quam a mansionariis quos constituit in territorio de Vtheren recepit seu levavit, sibi habeat et retineat, predictos autem mansionarios cum censu et trecensu quos eisdem .. abbatisse et conventu de Oriente singulis annis solvere promiserunt, predicta .. abbatissa de Oriente sub eadem conditione et eodem modo dictis .. abbatisse et conventui de Thoren tradat, deliberet et effestucet seu guerpiat in curia a qua dicte possessiones descendunt ut sicut dicti mansionarii dictas possessiones et decimam a dictis .. abbatissa et conventu de Oriente tenebantur et tenent eisdem conditionibus et eodem modo fiant mansionarii predictis abbatisse et conventui de Thoren imperpetuum. Si vero aliquid obscurum seu declarandum in premissis fuerit, illud nobis reservamus declarandum esse.
In cuius rei testimonium presentibus litteris sigilla nostra duximus apponenda. Et quia ego predictus .. celerarius quia proprium sigillum non habeo, usus sum ac vice sigillo maioris ecclesie Leodiensis ad causas.
Datum et actum Leodii, in domo Amici predicti, canonici Leodiensis, anno Domini Mo CCo LXXXo primo, feria quinta post Pascha Domini, de consensu dictorum procuratorum.d
a vergrote en versierde initiaal A.
b aldus A, lees publicam.
c aldus A, lees satisfaciant.
d hierna nog een dienstaantekening A.
Traduction en néerlandais
Amicus de Lude, kanunnik te Luik, en broeder Herman, keldermeester van de abdij van Val-Dieu, gekozen scheidsrechters inzake de in het onderstaande verzoekschrift vermelde betwistingen en geschillen die abdis en convent van Thorn of hun zaakwaarnemer enerzijds en abdis en convent van de abdij van Oriënten of hun zaakwaarnemer anderzijds beurtelings hadden, zoals weergegeven in het hierover tot stand gekomen compromis, maken bekend dat de zaakwaarnemer van abdis en convent van Thorn tegen abdis en convent van Oriënten of hun zaakwaarnemer hun verzoekschrift over de genoemde betwistingen en geschillen als volgt aan hen heeft kenbaar gemaakt: voor scheidsrechters Amicus, kanunnik van de Sint-Lambertkerk te Luik, en Herman, keldermeester van Val-Dieu, heeft de zaakwaarnemer van abdis en convent van Thorn namens hen tegen abdis en convent van Oriënten in rechte het volgende verklaard: hoewel het dorp of de parochie van Oeteren of het grondgebied ervan een allodium is van abdis en convent van Thorn, en speciaal het grondstuk gelegen in het grondgebied van dit dorp, dat in de volksmond Hubrecwarst genoemd wordt, met toebehoren volgens het eigendomsrecht aan hen toekomt, hebben abdis en convent van Oriënten binnen de grenzen van en in dat allodium hoevenaars of cijnslieden geplaatst, zonder instemming en buiten de wil om van abdis en convent van Thorn, ten nadele van het recht dat deze bezitten in dat dorp en op het grondgebied ervan, ofschoon abdis en convent van Oriënten geen recht hebben dit te doen.
Ook verklaart de zaakwaarnemer voor abdis en convent van Thorn tegen abdis en convent van Oriënten dat, hoewel de gehele tiend van het dorp Oeteren en het grondgebied ervan ofwel het recht om die tiend te ontvangen en heffen toekomt aan abdis en convent van Thorn en zij in bezit geweest zijn en zijn van het recht om die tiend van het dorp of het grondgebied van Oeteren te heffen en ontvangen, de gedaagden toch van de hoevenaars of cijnslieden, geplaatst door de gedaagden, alsmede van ongeveer 26 bunder land van het grondgebied van Oeteren en het allodium van abdis en convent van Thorn - hetgeen hij zal aantonen, als het nodig zal zijn - in twee jaar de tiend geheven, ontvangen of weggevoerd hebben op eigen gezag, wat hij op een waarde schat van vier mark Luiks; dit is ten onrechte gebeurd en ten nadele van het recht van abdis en convent van Thorn, ofschoon de gedaagden geen recht hadden om dit te doen.
Ook zegt de zaakwaarnemer van Thorn dat abdis en convent van Oriënten een openbare weg en gemene weiden in het genoemde allodium afgesloten hebben, waar ze ook niet toe gerechtigd waren; en de gedaagden hebben erkend dat al het voorgaande of iets ervan waar is.
Daarom vraagt de zaakwaarnemer voor abdis en convent van Thorn aan de scheidsrechters, wanneer ze het voorgaande vastgesteld hebben dat dit volstaat om die intentie te hebben, om de gedaagden door hun scheidsrechterlijke oordeel te veroordelen of een vonnis uit te spreken, door een uitspraak of schikking over deze zaken tussen de partijen ̶ conform de aan de scheidsrechters toevertrouwde bevoegdheid ̶ , zodat ze de hoevenaars terugroepen die op genoemde wijze door de gedaagden op het genoemde allodium gevestigd zijn en deze ervan verwijderen, zodat het land of allodium in die toestand blijft waarin het geweest is vóór hun vestiging, en dat ze zich verder niet met de hoevenaars en het land bemoeien en van deze hoevenaars en dit land verder geen tiend ontvangen of heffen; dat ze voortaan toestaan dat abdis en convent van Thorn deze tiend ontvangen, heffen en bezitten en ook van het voornoemde genieten en verder hun wil doen, en dat de gedaagden bij wijze van restitutie van de tiend abdis en convent van Thorn naar behoren genoegdoening geven van de ontvangen, geheven en van de hoevenaars en het land weggevoerde tiend volgens een vooraf bepaalde waarde en schatting van de tiend, en dat ze de genoemde weg en gemene weiden ontsluiten en ontsloten houden zoals vóór de genoemde afsluiting, om oorzaken en redenen als boven.
Dit zegt en eist de zaakwaarnemer van Thorn met behoud van het recht om toe te voegen, te verminderen, te corrigeren, te tonen en te verklaren wat alles betreft, waarbij hij verklaart dat het voor hem mogelijk is aangaande het voorgaande bewijs te leveren, ook al had hij niet meer voorgedragen. Nadat het geschil over het voorgaande wettelijk aanhangig is gemaakt en door de zaakwaarnemers van de partijen de eed tegen smaad is afgelegd, nadat de gedane stellingen en antwoorden schriftelijk zijn vastgelegd, getuigen rechtsgeldig voorgeleid, beëdigd, gehoord en nauwkeurig ondervraagd en hun uitspraken schriftelijk vastgelegd en naar behoren bekend gemaakt, en nadat voor de afronding van de zaak uiteindelijk voor de partijen een dag is aangewezen voor het aanhoren van het vonnis, en toen op de genoemde dag de partijen door middel van hun zaakwaarnemers bij de scheidsrechters verschenen en dringend verzochten om een definitief of scheidsrechterlijk vonnis, verklaren de scheidsrechters in hun oordeel en oordelen ze vriendschappelijk voor de goede vrede, nadat de belangen van de zaak gezien en overwogen zijn, nadat de handelingen en bewijzen in de zaak afgewikkeld en nauwkeurig bekeken zijn en na het inwinnen van advies van deskundigen, dat de abdis van Oriënten het geld dat ze heeft ontvangen of geheven van de hoevenaars die ze op het grondgebied van Oeteren heeft gevestigd, voor zichzelf bezit en behoudt, maar dat ze de genoemde hoevenaars met de cijns en de pacht die ze beloofd hebben jaarlijks te betalen aan abdis en convent van Oriënten, onder dezelfde voorwaarde en op dezelfde wijze aan abdis en convent van Thorn overdraagt, vrijgeeft en er plechtig afstand van doet of afstaat bij de hof waarvan de bezittingen afhangen, opdat de hoevenaars voor altijd hoevenaars van abdis en convent van Thorn worden zoals zij de bezittingen en tiend van abdis en convent van Oriënten hielden en houden, onder dezelfde voorwaarden en op dezelfde wijze. Als er echter in het voorgaande iets duister is of om opheldering vraagt, behouden de scheidsrechters zichzelf het recht voor dit op te helderen.
Amicus en Herman hebben bezegeld. Herman heeft geen eigen zegel en gebruikt het zegel van de domkerk van Luik.
Gegeven op 17 april 1281.
Nadere toelichting
Lees meerpartenaires
donateurs
.avif)
